Serbest fon yatırım aracı, nitelikli yatırımcılara özel olarak sunulan menkul kıymet fonlarıdır. Adından da anlaşılacağı üzere serbest fon portföyünde yer alacak yatırım araçları bakımından herhangi bir kısıtlama yapılmaz. Ayrıca fonun yönetim stratejisi de serbest olarak belirlenir. Uluslararası piyasalarda çok yaygın bir şekilde gördüğümüz “hedge fon” teriminin Türkiye’deki fon piyasalarında karşılığı olarak tanımlanır. Günümüzde pek çok farklı fon yönetim şirketinin serbest fon adı altında yatırımları bulunuyor.
Serbest fonların yatırım stratejisi belirli kurallara tabi değildir. Sermaye Piyasası Kurulu’nun (SPK), fon yönetim şartlarına bağlı olarak yönetilen serbest fonlar herhangi bir kısıtlamaya tabi değildir. Diğer menkul kıymet fonlarına kıyasla farklı olan yönlere sahiptir. Nitelikli yatırımcılara hitap eden serbest fonlar, yatırımcı bilgilendirme dokümanlarında yer alan yatırım stratejilerine ve limitlerine uymak zorundadır.
Serbest fonlar mutlak getiri sağlamayı amaçlayan yatırım stratejileri uygular. Fonda bu hedefi gerçekleştirmek için başta türev araçlar olmak üzere çeşitli yatırım araçları kullanılır. Serbest fonlarda yatırım araçları arasında şunlar yer alır:
Serbest fonu bulunan portföy yönetim şirketinin diğer fonlarda olduğu gibi fona alınan varlıklara dikkat etmesi gerekir. Türev ve açığa alım satım yaptığı için serbest fonların risk değeri yüksektir. Bu fonların özü, aşırı risk alıp piyasa ortalamasından çok daha fazla getiri elde etme amacı taşımaktadır.
Serbest fon yönetim ücreti diğer menkul kıymet fonlarında olduğu gibi portföy yönetim şirketine bağlıdır. Her portföy yönetim şirketinin yatırım aracı olarak sunduğu serbest fonların yönetim ücreti diğerinden farklı olabilir. Serbest fon riskli işlemler yapmak veya bu tür işlemlerden korunma amacıyla yönetilebilir. Hedge yapmak için katılım bankalarının yaptığı forward işlemi de serbest fon içinde değerlendirilebilir. Fakat forward işlemi vadeli işlemler (future) gibi Borsa’da doğrudan işlem görmediği için fon büyüklüğünün yüzde 10’una kadar limitle yapılabilir.
Serbest yatırım fonlarında ayrıca diğer fonlardan farklı bir yönetim ücreti sistemi vardır. Standart fonlarda yönetim ücreti sabittir ancak serbest fonlarda performansa dayalı ücretlendirme yapılabilir. Fonun başarılı olmasına bağlı olarak yapılan ücretlendirmede fonunu getirisi ile önceden belirlenen karşılaştırma ölçütünün arasındaki farka bakılır. Bu kıyaslamada serbest fonun performansına bağlı olarak nispi getiri üzerinden hesaplama yapılır. Serbest fonlarda yönetim ücreti sabit veya değişken olarak belirlenebilir.
Serbest yatırım fonu diğer menkul kıymet fonlarından farklı olarak sadece nitelikli yatırımcılara özel bir fondur. Bu fonlar yüksek riskli olmasının yanı sıra yatırımcılara yüksek getiri potansiyeli sunar. Bu nedenle SPK tarafından belirlenen kurallara göre serbest fonun yatırımcı grubu sadece nitelikli yatırımcılar olarak sınırlandırılmıştır. Yani SPK tanımlamasına göre “nitelikli yatırımcı” olmayan yatırımcılar serbest fonlara yatırım yapamazlar.
Serbest fonda nitelikli yatırımcı tanımı sık sık ön plana çıkar. Özellikle fon yönetim şirketlerinin giderek artmasıyla birlikte pek çok kişi de nitelikli yatırımcı kavramını duymaya başladı. Sermaye Piyasası Kurulu’nun yapmış olduğu tanımlamaya göre “nitelikli yatırımcı” en az 1 milyon TL değerli finansal varlığı bulunan yatırımcılardır. Nitelikli yatırımcılar arasında şunlar yer alabilir:
Nitelikli yatırımcı kavramı hem tüzel hem de gerçek kişiler için geçerlidir. Yani kurum adına veya şahıs adına nitelikli yatırımcı sıfatıyla serbest fonlara yatırım yapılabilir. SPK tarafından onay alan yatırımcılar, 1 milyon TL ve üzerinde sermayeye sahip olduklarında serbest fonlara katılabilir.
Serbest fon risk seviyesi nitelikli yatırımcıların kazanç hedeflerken dikkat ettiği önemli bir kriterdir. Serbest yatırım fonları, yüksek risk alarak karşılaştırma ölçütü veya piyasa koşullarından daha fazla getiri sağlamayı hedefler. Bu nedenle swap, opsiyon gibi türev araçlarıyla birlikte açığa alım – satım gibi yüksek risk barındıran işlemler sık sık yapılır.
Serbest fonların risk seviyesi fon yönetim şirketinin belirlemiş olduğu stratejiye bağlı olarak değişiklik gösterir. Ancak bütün serbest fonların kuruluş amacı gereği “Yüksek risk” seviyesinde olduğunu söylemek mümkündür. Ayrıca portföy yönetim şirketleri mevcut piyasa uygulamaları dışına çıkarak farklı stratejide serbest fonlar kurabilir. Örnek olarak fondaki risk seviyesini düşürmek için her türlü kira sertifikaları, katılım hesapları, hisse senetleri ve altın gibi varlıklar korunarak fon yönetimi yapılabilir.
Serbest fon almak isteyen ve bu fonlara yatırım yapacak nitelikli yatırımcılar için belirlenmiş bazı kurallar vardır. Serbest fonların TEFAS platformunda işlem görme zorunluluğu yoktur. Serbest fon kuran portföy yönetim şirketi talep ederse SPK’dan onay alıp TEFAS’ta işlem görebilir.
Serbest fon TEFAS’ta işlem görse bile sadece nitelikli yatırımcılar tarafından alıp satmaya uygundur. Serbest fon alım satım işlemleri, nitelikli yatırımcı statüsünde olma şartıyla sadece yetkili aracı kuruluş üzerinden gerçekleştirilir. Ayrıca bu fonların paylarında alım satım konusunda yetkili kuruluşlar, fona katılan yatırımcıların nitelikli yatırımcı şartlarını taşıdığını gösteren belgeleri temin edip düzenli olarak saklamak zorundadır.
Serbest fonlarda vergilendirme konusundaki esaslar Gelir Vergisi Kanunu kapsamında belirlenir. Portföy yönetim şirketlerinin serbest fonlarda vergilendirme kriteri genellikle yüzde 10 olarak uygulanır. Serbest fonlarda vergi dışında fon yönetim ücretinin belirlenmesinde performansa dayalı ücretlendirme yapılır. Günümüzde işlem gören bazı serbest fonlarda sadece yönetim ücreti veya sadece performans ücreti alınır. Ancak bazı serbest fonlarda hem yönetim ücreti hem de performans ücreti alındığı da görülmektedir.
Serbest fon hakkında bilgi almak için internet üzerinden takip edilebilecek pek çok kaynak vardır. Serbest fonlar ile ilgili bilgilere Tefas üzerinden veya ilgili fonu arz eden kuruluşun sunduğu kaynaktan ulaşılabilir. Serbest fonlarda da diğer menkul kıymet fonları gibi yatırımcılara sunulan fon bilgilendirme formu vardır.
Fakat TEFAS’ta işlem görmesi zorunlu olmayan serbest fonlarda yatırımcı bilgi formu düzenleme şartı da yoktur. Serbest fon izahnameleri ve bunların düzenlenmesi Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nden ilan edilir. TEFAS’ta işlem gören serbest fonlar için düzenlenen portföy dağılım raporu her ayın 6. iş gününe kadar KAP üzerinden yayınlanır.
Alnus Yatırım ayrıcalıklarından yararlanın. Size özel yatırım hesabı ile tanışın!
Yatırımcıya özel platform, ürün çeşitliliği, kişiye özel analiz desteği, hızlı para yatırma / çekme ve daha fazlası için hemen hesap açın!
