İtfa nedir? sorusunun birden fazla cevabı vardır. Ancak, genel olarak borçlanma, bu borcun ödenmesi ile ilgili eylemleri içerir. Kredi İtfası, Tahvil İtfası, Varant İtfa, Payın İtfası ve Borcun İtfası gibi çeşitleri vardır.
İtfaya konu borca ve borcun durumuna göre kavramın anlamı değişkenlik gösterir. Genellikle muhasebe, bankacılık, hukuk, borsa gibi alanlarda kullanılır. Genel tanımıyla itfa, borç niteliğini bitirmeye dair gerçekleştirilen ödeme planı uygulamalarıdır.
Yaygın olarak kullanılan anlamlarından bazıları şunlardır:
Bazı yatırım araçlarında vade bitim tarihi, itfa tarihidir. Çoğunlukla finansal işlemler özelinde olmakla beraber sözleşmeye tâbî alacakların, borçlu tarafından ödenmesi gereken kesin veya son tarihi ifade eden kavram vade bitimidir.
Fakat esnek ödemelerde vade bitimi, ödemenin yapılabileceği en son günü belirtir. Vade bitiminin ardından, aradaki sözleşme dâhilinde gecikme faizi vb. uygulamaların işleme konulması olasıdır.
Mevcut tahvillerin itfası, anaparanın ve faizin birlikte ödenmesi anlamına gelir. Özel şirketler ya da devlet kurumlarının çıkardığı tahviller, yatırımcılardan geri ödemek üzere para alınabilmesini sağlar. Bu tahvillerin amacı ise kurumlara maddi kaynak temin edilmesidir. Söz konusu tahvillere yönelik vade belirlenir. Vade ise tahvillerin itfa tarihini temsil eder.
Dolayısıyla vadesi gelen tahvillerin itfa edilmesi gerekir. Bu süreçte yapılan geri ödemede alınan borç, faizi de eklenerek tahsil edilir.
Erken itfa, itfaya konu borcun itfa süresinden ya da vadesinden evvel ortadan kaldırılması durumunu ifade etmek için kullanılan bir terimdir.
Bir borcun, işlenmiş faizi dâhil olmak üzere anaparasıyla birlikte, vadesi gelmeden, erken tarihte ödenmesi erken itfa işlemidir. Çoğu zaman tahvillerde karşılaşılmakla birlikte kredi borçlarının bu yöntem ile söndürülmesi mümkündür.
Borcun itfası, ödenmesi anlamına gelir. Geçmişteki bir borcun, günümüz koşullarında değerlendirilerek tahsil olunması demektir. Borç itfasında genelde borcun önemli bir kısmından vazgeçilir, asıl borçtan daha düşük tutarda ödeme kabul edilir.
Ya da bunun yerine borç, uzun vadelere ve küçük miktarlara bölünür. Yani borcu yapılandırma olayı gerçekleşir. Sonuç olarak burada amaç, var olan bir borcun, herhangi ödeme yöntemiyle yok edilmesidir.
İcra takibinden önce gerçekleştirilen ödemeden; alacaklı ya da alacaklının vekili haberdar edilmediği takdirde takibin başlatılmasına yönelik herhangi bir usulsüzlük bulunmamaktadır. Borçlunun takip masrafları, icra vekalet ücreti, faizden sorumlu olduğunun kabulü gerekir.
İcra takibinin başlamasından sonra, takibi sona erdirmek isteyen borçlu ödemeyi icra dairesinin banka hesabına yapmalıdır. Fakat borçlu icra takibi kesinleştiğinde ödeme yaparsa alacaklının takibi geri alması ve takipten vazgeçmesi gerekir. Buna rağmen alacaklı 'kötü niyetli' olarak icra takibine devam etmek isterse diye borçluyu korumak için 'icra takibinin iptali' hakkı tanınmıştır.
Borçlu icra mahkemesinden 'itfa' sebebiyle takibin iptalini isteyebilir. Borçlu, takibin ertelenmesini ya da zamanaşımı nedeniyle icranın geri bırakılmasını isteyebilir. Borçlu icra dairesi dışında borcunu itfa etmiş olduğu halde alacaklı takibe devam ederse, takibin iptali alacaklının verdiği, imzası noterlikçe onaylanmış belge ya da imzası alacaklı tarafından ikrar edilmiş olan senet ile gerçekleşir.
Takibin kesinleşmesinden sonra alacağın zaman aşımına uğraması durumunda borçlu her zaman icra mahkemesine başvurup takibin geri bırakılmasını isteyebilecektir. Alacağın zaman aşımına uğramış olduğu itirazı herhangi bir süreye tabi değildir. Eğer zamanaşımı takip başladıktan sonra bitmişse bunu ödeme emrine itiraz olarak ileri sürmesi gerekir.
Mahkeme inceleme sonucu takibin kesinleşmesinin ardından alacağın zaman aşım süresine uğradığı sonucuna varır ise, bu durumda icranın geri bırakılmasına karar verir, ancak takip iptal olmaz. Alacaklı bu kararın kesinleşmiş olduğunun kendisine tebliğinden itibaren 7 GÜN içinde zaman aşımının dolmadığını ve alacağını ispat etmek için dava açabilir. Aksi halde, alacağın zamanaşımına uğradığı şeklindeki karar kesin hüküm teşkil eder. Alacaklı bu sürenin ardından genel mahkemelerde de dava açamaz.
Borçlunun elinde kendisinin borcunu ödediğine dair makbuz varsa, alacaklı bu makbuzun altında bulunan imzayı inkar ederse, mahkeme inceleme yapmayacaktır ve takibin iptali talebini reddedecektir.
