VİOP'ta Opsiyon Sözleşmeleri

Opsiyon Sözleşmesi Hakkında Bilgi

Opsiyon sözleşmesi, iki taraf arasında yapılan herhangi bir varlığı belirli bir vadeye kadar belirli bir miktarda, bugünden belirlenen kullanım fiyatta satın alma veya satma hakkı tanır. Opsiyon bir haktır, zorunluluk değil.

Opsiyonları bir tür sigorta olarak düşünebiliriz. Opsiyon alımı-satımı yapan yatırımcının düşüncesinde, önünü görebilmek ve portföyündeki finansal varlığın ya da emtianın zarara uğramaması vardır.

Opsiyon Türleri

Alım opsiyonu ve satım opsiyonu olmak üzere iki tür opsiyon bulunmaktadır.

Sözleşmeyi alan tarafa belli bir vadeye kadar, belirli bir miktarda varlığı belirli bir fiyattan alma hakkı verir. Ancak almayı zorunlu tutmaz, satan tarafı (kısa pozisyon sahibini) ise alıcının talebi halinde satmaya yükümlü tutar. Alım opsiyonunda alıcının beklentisi, varlık fiyatının gelecekte yükselmesine dayalıdır.

Sözleşmeyi "satın alan” taraf;

• Almış olduğu opsiyonu satabilir.
• Opsiyonu kullanabilir.
• Sadece ödediği opsiyon primi kadar zarar eder, kazanç potansiyeli sınırsızdır.

Sözleşmeyi satan tarafa belli bir vadeye kadar, belirli bir miktarda varlığı belirli bir fiyattan satma hakkı verir. Ancak satmaya zorunlu tutmaz, satan tarafı ise opsiyon alıcısının talebi halinde almakla yükümlü tutar. Satım opsiyonunda satıcısının beklentisi dayanak varlık fiyatının gelecekte düşmesidir. Bir satım opsiyonunda dayanak varlığın spot piyasa fiyatı kullanım fiyatının altında ise, opsiyon kârdadır.

Sözleşmeyi “satan” taraf;

• Satmış olduğu opsiyon sözleşmesini tekrar satın alabilir, böylelikle pozisyonunu kapatabilir
• Kullanım süresi dolana kadar opsiyonu sattığı kişi hakkını kullanmazsa, aldığı opsiyon primi kadar kâr elde eder.
• Kazanç potansiyeli prim kadardır ancak kayıp riski sınırsızdır.

Bu iki opsiyonda da taraflar miktar, işlemin vadesi, vade tarihindeki fiyat ve opsiyon hakkını alan tarafın ödeyeceği prim konusunda bugünden anlaşırlar. Anlaşma tarihinde opsiyon hakkını alan taraf anlaşılan prim miktarını opsiyon hakkını veren tarafa nakden öder. Opsiyon primi aslında satın alınan opsiyonun fiyatıdır. Opsiyon primi alıcı için bir maliyet oluştururken satıcıya gelir teşkil etmektedir. Alıcı taraf bu opsiyonu kullansın ya da kullanmasın opsiyon primini ödemek zorundadır.Bu prim genelde işlem anında ödenir ve opsiyonun kullanılmadığı bir durumda ise alıcıya iade edilmez. Bunun dışında herhangi bir para değişimi yapılmaz.

Bu iki opsiyonda da alıcının ödediği prim (opsiyon fiyatı) dışında başka bir riski yoktur. Opsiyon alış işlemleri, maksimum opsiyon primi kadar zarar riskine karşılık teorik olarak dayanak varlık fiyatı ile orantılı sınırsız kar imkanı sunar, bu sebeple opsiyon işlemleri bireysel ve kurumsal yatırımcılar tarafından korunma ve kar elde etme amaçlı işlemlerde yoğun bir şekilde tercih edilmektedir. Opsiyon satış işlemleri ise sınırlı kar karşılığında, teorik olarak sınırsız zarar riski taşırlar.​

Örnek olarak; 100.000 kullanım fiyatlı alım opsiyonu satın alan bir yatırımcı, uzlaşma fiyatı vade sonunda 100.000’nin üzerinde olursa, aradaki fark kadar eksi ödediği opsiyon primi kadar eksi kar etmiş olur. Eğer, tam tersi olsaydı, sadece ödediği primi kaybedecekti. Satıcı ise tam tersi bir durumdadır. 100.000’in altında primi hak kazanır. 100.000 üzerine olduğu takdirde, teorik olarak sınırsız zarar riski taşırlar.​

Opsiyon Tipleri

Vadelerine göre opsiyonlar Avrupa ve Amerikan tipi olmak üzere ikiye ayrılır;

• Amerikan tipi opsiyonlar vadeden önce herhangi bir tarihte opsiyon alıcısı tarafından kullanılabilirler.
• Avrupa tipi opsiyonlar ise yalnızca vadesinde kullanılabilirler.

• Pay senedi almaksızın pay senedi fiyatında ortaya çıkacak yükseliş ve düşüşlerden kar elde edebilme imkânı sağlar.
• Opsiyon sözleşmeleri kaldıraçlı ürünler olduğu için düşük tutarlı yatırımlarla spot piyasaya göre çok daha yüksek oranda kar elde etme olanağı sunar.
• Opsiyon sözleşmeleri piyasa hangi durumda olursa olsun (yükseliş, düşüş, değişikliğin olmaması) yatırım yapılarak para kazanılmasını mümkün kılar.
• Standardize edilmiş opsiyon sözleşmelerinin likiditesi yüksektir.
• Opsiyon sözleşmeleri doğru uygulanacak stratejiler yoluyla spot piyasada bulunmayan korunma imkânlarını yatırımcılarına sunar.

• Kaldıraçlı ürünler olduğu için, yatırımlardan spot piyasaya göre çok daha hızlı bir şekilde ve yüksek oranda zarara uğrama olasılığı vardır.
• Uzun pozisyon sahibi için opsiyonun riski, ödemiş olduğu prim ile sınırlıdır. Ancak kısa pozisyon sahibi için risk sınırsız olabilir.
• Opsiyon sözleşmelerinde çok sayıda kullanım fiyatı için sözleşme varsa yaygın olarak kullanılan sözleşmeler dışında likidite sorunu ortaya çıkar ve alım-satım fiyat teklifleri (bid/ask spread) arasındaki fark da büyür. Bu durum pozisyon kapamayı ve kar realizasyonunu güçleştirir.
• Ödenen komisyon ve alım-satım fiyat teklifleri arasındaki farklar dikkate alındığında opsiyon piyasasında işlem yapmanın spot piyasaya göre daha maliyetli olduğu söylenebilir.
• Opsiyon sözleşmesi fiyatlaması daha karmaşık olduğu için alım satımına ilişkin olarak yapılacak teknik ve temel analizlerin kişiden kişiye farklılık arz edebileceği ve bu analizlerde yapılan öngörülerin gerçekleşmeme olasılığının bulunduğu dikkate alınmalıdır.

Dayanak Varlığın Fiyatı

Dayanak varlığın fiyatı yükseldikçe alım opsiyonunun fiyatı artarken, satım opsiyonunun fiyatı azalmaktadır.

Kullanım Fiyatı

Kullanım fiyatı yükseldikçe, alım opsiyonunun değeri azalırken, satım opsiyonunda dayanak varlığı daha yüksek bir fiyattan satma söz konusu olduğundan satım opsiyonunun değeri artmaktadır.

Vadeye Kalan Gün Sayısı

Vadeye kalan gün sayısı arttıkça hem alım hem de satım opsiyonlarının fiyatı artmaktadır. Opsiyon vade sonuna ne kadar yakınsa değeri de o kadar azalacaktır.

Volatilite (Oynaklık)

Dayanak varlığın volatilitesi arttıkça hem alım hem de satım opsiyonlarının değeri artmaktadır.

Piyasa Faiz Oranı

Faiz oranı yükseldikçe alım opsiyonlarının değeri artarken, satım opsiyonlarının değeri azalmaktadır.

Temettü (Kâr Payı)

Vadeye kadarki dönemde dayanak varlığın ait olduğu şirketin ödediği temettü arttıkça alım opsiyonunun değeri azalırken, satım opsiyonunun değeri artmaktadır.

Opsiyon, belirli bir değer için, belirli bir tarihte veya tarihe kadar, belirli miktardaki bir malı (finansal ürünü, sermaye piyasası aracını veya ekonomik göstergeyi), fiyatını bugünden sabitlemek koşulu ile ileri bir vadede alma veya satma hakkı tanıyan ve bu hakkı belli bir prim karşılığında opsiyonu satın alan kişiye (lehdara) veren, ancak zorunlu tutmayan buna karşın opsiyon satıcısına (keşidecisine) lehdar tarafından talep edilmesi halinde satmaya zorunlu tutan sözleşmelere opsiyon sözleşmeleri denir. Opsiyonlar söz konusu üründe yatırımcıya alım yada satım hakkı verir. Bir opsiyon işlemi, iki taraf arasında yapılmış bir anlaşmadır.

VAKBN Hissesi İşleme Koyma Fiyatı: 3,85 TL

Garanti Opsiyon Sözleşmesi Prim Fiyatı: 0,04 TL

Sözleşme Büyüklüğü: 100 Lot

Vadesonu Fiyatı : 4,00

Bu durumda; 0,04 prim fiyatından 100 kontrat büyüklüğünde alım hakkı aldığınızı varsayalım. Ödenmesi gereken prim miktarı şu şekilde hesaplanır:

Ödenecek Prim: Prim Fiyatı*Lot*Kontrat Sayısı

Ödenecek Prim: 0,04*100*100 = 400 TL

Kar = (Vadesonu Fiyatı – İşleme Koyma Fiyatı)*100*100

Kar: (4,00 – 3,85)*100*100 = 1500 TL

Net Kar/Zarar = Kar – Ödenen Prim

Net Kar: 1500 – 400 = 1,100 TL

• Pay Opsiyon Sözleşmeleri
• Pay Endeks Opsiyon Sözleşmeleri
• DolarTL Opsiyon Sözleşmeleri